Trong những năm gần đây, trí tuệ nhân tạo (AI) đã có những bước tiến vượt bậc, mang đến nhiều cơ hội phát triển vượt trội nhưng cũng làm gia tăng lo ngại về sự bất bình đẳng kinh tế. Tại Hội nghị thường niên năm 2025 của Hiệp hội Kinh tế Hoa Kỳ (AEA), các chuyên gia hàng đầu đã thảo luận sâu về những tác động của AI đối với thị trường lao động, phân hóa thu nhập và các giải pháp chính sách nhằm giảm thiểu tác động tiêu cực của công nghệ này.
AI và tương lai việc làm
AI thay đổi thị trường lao động như thế nào?
Theo Giáo sư Erik Brynjolfsson (Đại học Stanford), sự phát triển của AI và tự động hóa đang dần thay đổi cấu trúc thị trường lao động. Các công việc có tính lặp lại cao và không đòi hỏi tư duy sáng tạo có nguy cơ bị thay thế cao nhất. Trong khi đó, những lao động có kỹ năng chuyên môn cao, đặc biệt là trong lĩnh vực công nghệ, dữ liệu và AI, có cơ hội hưởng lợi nhiều hơn.
Thực tế, AI không chỉ ảnh hưởng đến các công việc tay chân mà còn tác động mạnh mẽ đến cả những ngành nghề trí tuệ như tài chính, y tế, luật pháp và thậm chí cả kinh tế học. Điều này đặt ra thách thức lớn trong việc đào tạo lại và nâng cao tay nghề cho người lao động.
40% việc làm toàn cầu bị ảnh hưởng bởi AI
Theo báo cáo của Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF), AI có khả năng ảnh hưởng đến gần 40% tổng số việc làm trên toàn cầu. Trong đó, tại các nền kinh tế phát triển, tỷ lệ này có thể lên tới 60%, do AI có thể thay thế nhiều công việc yêu cầu trình độ cao hơn.
Mặc dù AI giúp tăng năng suất và cải thiện chất lượng công việc, nhưng nó cũng làm dấy lên lo ngại về sự gia tăng khoảng cách thu nhập giữa nhóm lao động có kỹ năng cao và lao động phổ thông. Điều này có thể dẫn đến tình trạng bất bình đẳng kinh tế nghiêm trọng hơn nếu không có sự can thiệp từ các chính sách phù hợp.
Bất bình đẳng thu nhập
AI tạo ra sự phân hóa kinh tế sâu sắc
Một trong những vấn đề lớn nhất mà trí tuệ nhân tạo (AI) mang lại chính là sự phân hóa giàu nghèo ngày càng lớn. Những người sở hữu công nghệ, vốn đầu tư và hiểu biết về AI sẽ có cơ hội gia tăng thu nhập mạnh mẽ, trong khi người lao động không có kỹ năng tương ứng có thể bị đào thải khỏi thị trường.
Điều này có nghĩa là bất bình đẳng kinh tế sẽ không chỉ dừng lại ở khoảng cách thu nhập giữa các cá nhân, mà còn lan rộng đến bất bình đẳng giữa các quốc gia. Các nước phát triển có nhiều điều kiện ứng dụng AI sẽ có tốc độ tăng trưởng kinh tế nhanh hơn, trong khi những nước đang phát triển có nguy cơ tụt hậu nếu không kịp thích nghi.
AI có thể làm trầm trọng thêm sự chênh lệch giàu nghèo
Theo Tổng Giám đốc IMF, Kristalina Georgieva, AI sẽ làm trầm trọng hơn tình trạng bất bình đẳng toàn cầu, khi lợi ích kinh tế từ công nghệ này không được phân bổ đồng đều. Doanh nghiệp và cá nhân sở hữu AI sẽ có lợi thế vượt trội, trong khi những người lao động phổ thông có thể đối mặt với mức lương thấp hơn hoặc thậm chí mất việc làm.
Vậy chúng ta cần làm gì để hạn chế tác động tiêu cực của AI?
Giải pháp chính sách giảm thiểu bất bình đẳng do AI
Đầu tư vào giáo dục và đào tạo lại lao động
Một trong những giải pháp quan trọng nhất là đào tạo lại và nâng cao kỹ năng cho người lao động, giúp họ thích nghi với công nghệ AI và tự động hóa. Chính phủ và doanh nghiệp cần đầu tư mạnh mẽ vào các chương trình giáo dục công nghệ, lập trình và phân tích dữ liệu, giúp người lao động có thể tận dụng AI thay vì bị AI thay thế.
Xây dựng chính sách thuế và phân phối thu nhập hợp lý
Bên cạnh giáo dục, các chính sách thuế và phân phối thu nhập cũng cần được điều chỉnh để đảm bảo rằng lợi ích từ AI không chỉ tập trung vào một nhóm nhỏ trong xã hội. Chính phủ có thể áp dụng các chính sách như thuế AI, quỹ hỗ trợ tái đào tạo lao động, hoặc các chương trình bảo trợ xã hội để giảm thiểu khoảng cách giàu nghèo.
Xây dựng khung pháp lý chặt chẽ về AI
Chính phủ các nước cần có khung pháp lý rõ ràng để đảm bảo AI phát triển một cách bền vững, tránh tạo ra những tác động tiêu cực về mặt kinh tế và xã hội. Anh Quốc đã ban hành “Sách Trắng về trí tuệ nhân tạo”, đề xuất 5 nguyên tắc quản lý AI bao gồm an toàn, bảo mật, minh bạch, công bằng và trách nhiệm giải trình. Đây có thể là mô hình tham khảo cho nhiều quốc gia khác.
AI – Thách thức hay cơ hội?
Trí tuệ nhân tạo (AI) đang mở ra nhiều cơ hội phát triển nhưng đồng thời cũng đặt ra thách thức lớn về bất bình đẳng kinh tế. Nếu không có những chính sách phù hợp, khoảng cách thu nhập giữa các tầng lớp trong xã hội có thể sẽ ngày càng gia tăng. Tuy nhiên, với giáo dục, chính sách thuế hợp lý và khung pháp lý chặt chẽ, chúng ta có thể đảm bảo rằng AI sẽ mang lại lợi ích cho toàn xã hội, thay vì chỉ dành cho một nhóm nhỏ những người sở hữu công nghệ.
Theo npr.org
Tìm hiểu thêm: Visa Định Cư Mỹ: Những Điều Cần Biết Về Các Loại Visa Phổ Biến
